Koffie wordt door miljoenen mensen in Nederland gedronken, en zolang er geen suiker in zit staat het in de Schijf van vijf. Door de cafeïne die erin zit bestaat echter de gedachte dat het vocht aan het lichaam onttrekt. Wat klopt daarvan?
Vocht hebben we nodig voor onder andere de opname en aanvoer van voedingsstoffen, de afvoer van afvalstoffen en het regelen van de lichaamstemperatuur. Stijgt de lichaamstemperatuur teveel dan zullen bepaalde processen niet meer goed kunnen plaatsvinden wat levensbedreigend kan zijn. Om de vochtbalans te handhaven moeten we evenveel vocht binnenkrijgen als dat we verliezen.
Het meeste vocht krijgen we via ons drinken binnen, maar ook via vast voedsel krijgen we behoorlijk wat vocht binnen. Het meeste vocht verliezen we via de urine, gevolgd door de ontlasting, transpiratievocht en uitademingslucht.
Hoeveel vocht we precies nodig hebben is moeilijk te zeggen omdat het van verschillende factoren afhankelijk is. Een hoge omgevingstemperatuur kan de vochtbehoefte sterk verhogen. De ‘European Food and Safety Authority’ (EFSA) adviseert voor volwassen vrouwen een totale vochtinname van 2,0 liter en voor mannen 2,5 liter [1]. Omdat we ongeveer 900 ml via vast voedsel binnenkrijgen is het advies om daarnaast ongeveer 1,5 liter vocht te drinken. Valt koffie daar ook onder?
Cafeïne en de vochtbalans
Over koffie wordt weleens gezegd dat het niet geschikt is om het vochtverlies mee aan te vullen. Door de cafeïne die erin zit zou het zelfs voor vochtverlies zorgen waardoor je er een extra glas water naast zou moeten drinken.
Onderzoek heeft deze mythe echter grotendeels ontkracht [2]. Een gemiddelde cafeïne-inname van 300 mg/dag (ca. 4 kopjes filterkoffie) leidt weliswaar tot een licht verhoogde urine-uitscheiding (109 ml), maar koffie met zoveel cafeïne compenseert dat ruimschoots.
Bovendien zaten er ook studies tussen met een erg hoge cafeïne-inname (tot 741 mg = ca. 9 kopjes filterkoffie) en studies waarin deelnemers enkele dagen ervoor geen cafeïne hadden binnengekregen.
Een hoge cafeïne-inname (≥500 mg) vermindert de reabsorptie van natrium in de nieren waardoor er meer natrium wordt uitgescheiden, waarbij water wordt meegenomen. We weten ook dat een regelmatige inname van cafeïne tot een zekere mate van tolerantie leidt, waardoor de urineproductie afneemt.
Tot slot duurden sommige studies te kort om iets over de 24-uurs vochtbalans te kunnen zeggen. Dat is belangrijk omdat cafeïne met name op de korte termijn tot een verhoogde urineproductie leidt, wat later gecompenseerd wordt door een lagere urineproductie.
Cafeïne en de vochtbalans bij sporten
Sporten heeft invloed op de urinescheiding. Door de afgifte van catecholaminen tijdens het sporten neemt de urineafgifte namelijk af. We zien dan ook niet dat het gebruik van cafeïne in combinatie met sporten de urineafgifte verhoogt [2]. Daarentegen kan cafeïne wel de duurprestaties verbeteren [3].
Koffie en vochtbalans
Het is interessant om te weten wat het effect van cafeïne is op de vochtbalans, maar koffie is meer dan cafeïne alleen. Het is mogelijk dat bepaalde stoffen interacteren wat invloed heeft op de vochtbalans. Er zijn maar weinig studies die specifiek gekeken hebben naar het effect van koffie van op de vochtbalans, maar deze late zien dat een normale regelmatige koffieconsumptie (3-5 koppen) hetzelfde effect heeft als water [4, 5].
Conclusie
Koffie voorziet het lichaam gewoon van vocht en leidt niet tot uitdroging. Het advies is wel om de consumptie ervan te beperken tot maximaal 3-5 kopjes per dag om ongewenste bijwerkingen van cafeïne te voorkomen.
EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition, and Allergies (NDA); Scientific Opinion on Dietary reference values for water. EFSA Journal 2010; 8(3):1459. [48 pp.].
Zhang Y, Coca A, Casa DJ, Antonio J, Green JM, Bishop PA. Caffeine and diuresis during rest and exercise: A meta-analysis. J Sci Med Sport. 2014 Aug 9. pii: S1440-2440(14)00143-1
Ganio MS, Klau JF, Casa DJ, Armstrong LE, Maresh CM. Effect of caffeine on sport-specific endurance performance: a systematic review. J Strength Cond Res. 2009 Jan;23(1):315-24.
Grandjean A, Reimers K, Bannick K, Haven M. The effect of caffeinated, non-caffeinated, caloric and non-caloric beverages on hydration. Journal of the American College of Nutrition 2000, 19: 591–600
Killer SC, Blannin AK, Jeukendrup AE. No Evidence of Dehydration with Moderate Daily Coffee Intake: A Counterbalanced Cross-Over Study in a Free-Living Population. PLoS ONE 2014, 9(1): e84154.